“Toen ik in 1990 begon met onderzoek naar gevolgen van klimaatverandering was het een toekomststudie over iets dat heel ver weg ligt. Nu zien we dat de zeespiegel veel sneller kan stijgen en dat we in 2050 misschien al drastische maatregelen moeten nemen. Dan zijn mijn kinderen zo oud als ik nu.”
Aan het woord is dr. Marjolijn Haasnoot, onderzoekerklimaat en water bij Deltares en aan de Universiteit Utrecht. Ze is hoofdauteurvan het rapport ‘Mogelijke gevolgen van versnelde zeespiegelstijging voor dehet Deltaprogramma’ (Deltares, september 2018). De eerste zin zegt het al: ‘Dezeespiegel kan mogelijk (veel) sneller gaan stijgen dan tot nu toe inaangenomen in het Deltaprogramma.’ Reden daarvoor is dat pas sinds kort bekendis dat ook het landijs op de Zuidpool afsmelt, terwijl tot nu toe werdaangenomen dat de klimaatverandering zich nauwelijks manifesteerde opAntarctica. Nu blijken gletsjers onderspoeld te worden door warmer zeewater endaardoor af te breken. Daar komt bij dat het tamelijk onwaarschijnlijk is datde temperatuurstijging tot het einde van deze eeuw tot 2 graden beperktblijft. In het beste geval, als alle landen de internationale afspraken nakomen, wordt het plus 3 graden, en anders nog meer.
Systeem loopt vast
De Delta-scenario’s gaan uit van maximaal 1 meter zeespiegelstijging (ten opzichte van 1995) aan het einde van de eeuw. Maar volgens Haasnoot en collega’s kan dat 2 tot 3 meter stijging worden in 2100 (bij plus 4 graden), en oplopen tot zelfs 5 tot 8 meter stijging in 2200, aldus Deltares. Wat betekent dat voor het Deltaprogramma?
“We hebben studies gedaan naar 2 meter zeespiegelstijging voor het Deltaprogramma”, vertelt hoogleraar waterbouwkunde prof.dr.ir. Bas Jonkman. “Dat leek toen goed haalbaar zonder grote veranderingen in het systeem. Meer zand op de kust, dijken versterken en de stormvloedkeringen vaker sluiten. We schatten de kosten op een miljard euro per jaar. Dat is goed betaalbaar.”
Als het water hoger komt, dan loopt dat systeem vast. Vanaf een stijging van 1,2 meter kan de Maeslantkering beter vervangen worden door een sluis en vanaf plus 2,1 meter zal de Oosterscheldedam permanent dicht zijn, berekende Deltares. Technisch kan er veel, maar de betaalbaarheid komt onder druk, de risico’s bij falen worden erg hoog, zout water dringt binnen via het grondwater en al het rivierwater zal actief het land moeten worden uitgepompt.
Radicale aanpak
Vanaf twee meter zeespiegelstijging is het tijd voor een radicaal andere aanpak, en dat is waar ir. Geert van der Meulen deze zomer meekwam in zijn afstudeerscriptie New Netherlands. Hij schetste een NieuwNederlandje en dat beeld intrigeert. In zijn ontwerp is Den Helder is eeneiland geworden, en Assen een haven. De nieuwe Afsluitdijk loopt van Medembliknaar Lemmer. Alles daarboven behoort tot de Nieuwe Waddenzee. Aan dezuidwestkant hebben de Zeeuwse eilanden plaatsgemaakt voor een uitgestrektnatuurgebied. Het Groene Hart is volgebouwd om onderdak te verschaffen aan de1,7 miljoen Nederlandse klimaatvluchtelingen. De helft van Nederland is stevigomdijkt en intensief bewoond, de andere helft is een nat natuurgebied.
Verder denken
Van der Meulen vertelt dat hij in navolging vanlandschapsarchitect prof.ir. Dirk Sijmons heeft gekeken waar de essentiëleruggengraat zit, in dit geval van Nederland, en waar rek in zit. Wat zijn degebieden met natuurlijk, stedenbouwkundig, industrieel en verzameld erfgoed dieje moet beschermen, en wat kun je prijsgeven om de rest beter te beschermen?Zijn Nieuwe Nederlandje is een aanzet om verder te denken dan het huidigeDelta-programma, zegt Van der Meulen. In de regel worden drastische maatregelenpas genomen na een ramp. Maar zeespiegelstijging is de ramp ‘die je wist datzou komen’. Daar hoeven we ons niet door laten te verrassen.
Haasnoot pleit voor monitoring van het landijs opGroenland en de Zuidpool, en voor het ontwikkelen van rekenmodellen die dezeespiegelstijging met meer zekerheid kunnen voorspellen. Bas Jonkman voelt erwel voor om samen met de faculteiten Technische Bestuurskunde & Management(TBM) en Bouwkunde een ontwerpstudio op te zetten om ontwerpen te maken vooreen Nieuw Nederland. Oplossingen zijn te bedenken tot plus tien meter, schatJonkman. Daarna wordt het tijd om te verkassen. Johan van Veen, de vader vanhet Deltaplan, wist al: “Eens zullen we ons land met een zucht van verlichtingaan de golven prijsgeven.”
• Lees op TU Delta
